Ρόδι: Το σύμβολο της τύχης έρχεται και το καλοκαίρι

της Άννας Αραμπατζή

Λένε πως οι πρώτες εμπειρίες την ώρα της γέννησης μπορεί να σημαδέψουν έναν άνθρωπο και εάν τεθεί ως παράδειγμα ο κ. Σταμάτης Μερτύρης μάλλον έχουν δίκιο.Γεννημένος κάτω από μια ροδιά στην Ερμιόνη, αφιέρωσε τη ζωή του στην ενασχόληση με το δέντρο.

Ο κ. Μερτύρης κληρονόμησε ένα κτήμα με ροδιές από τους προγόνους του και το αξιοποίησε στο έπακρο φτιάχνοντας τρεις ποικιλίες ροδιού, εκ των οποίων η μια είναι καλοκαιρινή και θα κυκλοφορήσει φέτος για πρώτη φορά στην αγορά. «Είναι στο DNA μου», λέει ο ίδιος στην «Παραγωγή», μιλώντας για τα δημιουργήματά του, τις ποικιλίες Περσεφόνη, Πλούτωνα και την καλοκαιρινή Πορφυρογέννητη. Συνολικά στα 20 στρέμματα στο κτήμα του υπάρχουν εννέα ποικιλίες, οι περισσότερες δοκιμαστικά. Το φυτικό περιεχόμενο ανανεώνεται συνεχώς και στόχος είναι τα 1.700 δέντρα μέχρι το 2014.

Η Πορφυρογέννητη

Η υπερπρώιμη ποικιλία Πορφυρογέννητη ωριμάζει από τα μέσα του Αυγούστου μέχρι να συγκομιστεί στα τέλη Σεπτεμβρίου, ενώ οι υπόλοιπες ροδιές μαζεύονται τον Οκτώβριο. Ο καρπός έχει πολύ έντονο κόκκινο χρώμα και είναι ζουμερός. Ο κ. Μερτύρης τη «δούλευε» για πολλά χρόνια και πλέον ο καρπός έφτασε να ζυγίζει 200-220 γραμμάρια. Απώτερος στόχος είναι να φτάσει τα 300 γραμμάρια, αλλά αυτό θα φανεί σε βάθος τριετίας. Ο καρπός της αντέχει και στη συντήρηση. Το 2012 είχαν μια παραγωγή 200 κιλών, ενώ φέτος το 2013 περιμένουν να φτάσει τον 1 τόνο.

Το ενδιαφέρον είναι ζωηρό για τη νέα ποικιλία, από την Κρήτη, τη Μυτιλήνη, τη Βόρεια Εύβοια, τον Πύργο και την Καλαμάτα. Καλλιεργητής στον Πύργο θέλει να βάλει 10.000 φυτά, ενώ ομάδα παραγωγών ενδιαφέρεται να καλλιεργήσει 50-80 στρέμματα Πορφυρογέννητης. Οι ελάχιστες προϋποθέσεις είναι η καλλιέργεια 50 στρεμμάτων. Το φυτώριο του κ. Μερτύρη θα συμμετέχει ενεργά με συμβουλευτική, αλλά και με ένα μέρος του καρπού. «Θα μπουν συγκεκριμένα στρέμματα, όχι σε φυτώριο χωρίς εποπτεία», υπογραμμίζει ο κ. Μερτύρης. Οι φυτεύσεις ξεκινούν το Σεπτέμβριο-Οκτώβριο και σε δυο χρόνια θα ξεκινήσει η παραγωγή. Όσον αφορά τη διάθεση του φετινού καρπού έχουν γίνει επαφές για εξαγωγές, αλλά και για προώθηση στην εγχώρια αγορά. Υπήρξαν συνομιλίες με Αγγλία και Ελβετία, αλλά σημαντικό ενδιαφέρον έδειξαν μεγάλα ξενοδοχεία στη χώρα, που θέλουν να δώσουν κάτι ιδιαίτερο στους πελάτες τους, λίγο νωρίτερα από την κανονική κυκλοφορία των ροδιών. Τον Αύγουστο εκτιμάται πως ο καρπός της Πορφυρογέννητης θα φτάνει τα 2 ευρώ το κιλό στο περιβόλι.

Δύσκολο το 2012

«Το 2012 ήταν μια άστοχη χρονιά» τονίζει ο κ. Μερτύρης. Κάνοντας απολογισμό της χρονιάς που έφυγε, σημειώνει πως έκανε από πολύ νωρίς ζέστη, ενώ τα ρόδια δέχθηκαν και έναν ανεπιθύμητο επισκέπτη, την πεταλούδα καρπόκαψα. Έκανε ζέστη από το Μάιο και οι καρποί έδεσαν γρηγορότερα. Επιπλέον, η καρπόκαψα καταπολεμάται τον Ιούνιο και τον Ιούλιο με ραντίσματα. Ωστόσο αυτή ήταν στις ροδιές από το Μάιο, κάνοντας μεγάλη ζημιά στον καρπό. Ο καρπός ήταν χτυπημένος από μέσα και περίπου το 70%-80% της παραγωγής έμεινε στο χωράφι. «Ο καταναλωτής είναι θυμωμένος, πολλά φαίνονταν καλά εξωτερικά και από μέσα ήταν χτυπημένα» εξηγεί ο κ. Μερτύρης, εκτιμώντας ότι χάθηκε το 60% της συνολικής εγχώριας παραγωγής. Ο ίδιος περίμενε 15-17 τόνους και τελικά εμπορεύθηκε 8-9. Οι τιμές ήταν χαμηλές. Ο περισσότεροι εξασφάλισαν 0,60 ευρώ, ενώ όσοι πέτυχαν το 1,40 είχαν εξαιρετική ποιότητα. Όσοι πούλησαν καρπό μέχρι τα Χριστούγεννα «έπιασαν» τα 1,60-1,80 ευρώ καθαρά. Τώρα έχουν ξεκινήσει οι καλλιεργητικές φροντίδες για τη νέα σεζόν και ελπίζουν όλοι σε μια καλύτερη χρονιά.

Η καλλιέργεια

Το ρόδι είναι σύμβολο καλής τύχης και μάλλον όχι άδικα. Ως εναλλακτική καλλιέργεια μπορεί να αποφέρει έσοδα 1.600 ευρώ ανά στρέμμα. Το αρχικό κόστος εγκατάστασης ποικίλει, ανάλογα με τα εδάφη, το νερό και τα δέντρα. Ένα μέσο κόστος είναι τα 650 ευρώ ανά στρέμμα. Όσο για τα δέντρα που θα επιλεγούν, 5 ευρώ κοστίζει το φυτό ενός έτους και ένα ογδονταετές μπορεί να φτάσει τα 150 ευρώ. Διετή και τριετή φυτά αυτή τη στιγμή δεν έχουν στο φυτώριο καθώς διατέθηκαν όλα και είναι δύσκολο να βγάλουν καινούρια. Από τον τρίτο χρόνο ζωής της η ροδιά δίνει καρπούς και μπαίνει σε πλήρη παραγωγή από τον έβδομο χρόνο. Στη φυτεία μπαίνουν 90 φυτά ανά στρέμμα. Μετά τον έβδομο χρόνο η ετήσια παραγωγή μπορεί να πιάσει και τα 2.700 κιλά. Τα 2.000 κιλά αντιστοιχούν σε έσοδα 1.600 ευρώ ανά στρέμμα.

Τα ετήσια έξοδα καλλιέργειας φτάνουν τα 250 ευρώ ανά στρέμμα. Η ροδιά ευδοκιμεί σε θερμές περιοχές, με εύκρατο μέχρι και υποτροπικό κλίμα. Αντέχει μέχρι -10°C το χειμώνα, όμως στους παγετούς η αντοχή της διαφέρει μεταξύ των ποικιλιών και της εποχής που συμβαίνουν. Αντέχει ακόμη και στα 800-1.000 μέτρα υψόμετρο, καλό είναι όμως να αποφεύγεται η καλλιέργειά της σε μεγάλα υψόμετρα και ειδικά για επιχειρηματική καλλιέργεια λόγω του κινδύνου από παγετούς. Υψηλές θερμοκρασίες το καλοκαίρι ευνοούν την καλή γεύση, τον καλό χρωματισμό και την ωρίμανση των καρπών. Πολλές βροχές το καλοκαίρι δίνουν πολλούς καρπούς αλλά μαλακούς, με μικρή ικανότητα μεταφοράς και συντήρησης. Ευδοκιμεί σε διάφορους τύπους εδαφών.

Ανέχεται τα μέτρια αλκαλικά εδάφη, αποδίδει όμως καλά σε πλούσια, βαθιά, γόνιμα, μέσης σύστασης εδάφη, καλά αρδευόμενα και αμμοαργιλώδη με pH 5,5-7,0. Σε ξηρά και άγονα εδάφη ή ελαφρά αμμώδη οι καρποί γίνονται μικροί και ευαίσθητοι στο σχίσιμο, ενώ σε βαριά πηλώδη οι καρποί δεν χρωματίζονται ικανοποιητικά. Είναι αρκετά ανθεκτική σε σχετικά αλατούχο νερό και έδαφος. Αυτή την εποχή ξεκινούν οι καλλιεργητικές φροντίδες, με κάποιο μυκητοκτόνο στα υπάρχοντα δέντρα. Τον Απρίλιο μέχρι τις αρχές Μαΐου γίνονται λιπάνσεις, όπου υπάρχουν ενδείξεις για ελλείψεις στο έδαφος. Μέχρι τις 20 Μαΐου κλαδεύονται τα φυτά, ενώ στο πρώτο δεκαήμερο του Ιουνίου ξεκινά το πότισμα. Τον Οκτώβριο γίνεται η συγκομιδή.

Ο ανταγωνισμός

Την ίδια περίοδο που συγκομίζεται το ελληνικό ρόδι, μαζεύουν και στην Τουρκία, με τις αχανείς εκτάσεις ροδιάς. Η γειτονική χώρα έχει 145.000 στρέμματα ροδιάς και έχει φροντίσει να προμοτάρει καλά το προϊόν της. Έχουν καλή διαφήμιση - προώθηση, επένδυσαν σε θαλάμους συντήρησης, διατηρώντας έτσι τα ρόδια 4-5 μήνες και έχουν προηγμένα συσκευαστικά εργαλεία. Το προϊόν τους, το οποίο θεωρείται κατώτερο από το δικό μας, το εξάγουν, ενώ στην Ελλάδα κάνουμε εισαγωγές για να καλύψουμε την εγχώρια ζήτηση και φυτεύονται συνεχώς ξενόφερτες ποικιλίες. Η Ελλάδα εισάγει μεγάλες ποσότητες ροδιών (6.000 τόνους περίπου ετησίως), από την Τουρκία, το Ιράν, την Ινδία, την Αίγυπτο και το Ισραήλ, αλλά κυρίως από τη Ν. Αμερική για να καλύψει τις ανάγκες της. Η καλλιέργεια στην Ελλάδα παρά το γεγονός ότι ξεκίνησε από τα αρχαία χρόνια, ήταν σε πολύ μικρές εκτάσεις μέχρι το 2005. Η καλλιεργούμενη έκταση δεν ξεπερνούσε τα 700-800 στρέμματα. Το κέντρο παραγωγής ήταν η ευρύτερη περιοχή της Ερμιόνης όπου καλλιεργείται και η ομώνυμη ποικιλία ή πληθυσμός. Η Ερμιόνη ήταν μέχρι το 2005 και η περιοχή που τροφοδοτούσε την αγορά της Αθήνας με 300-400 τόνους ροδιών το χρόνο. Μετά την έξαρση του ενδιαφέροντος για τη ροδιά το 2007, η καλλιεργούμενη έκταση έφτασε τα 4.000 στρέμματα.

Στα τέλη του 2012 η έκταση πλησιάζει τα 8.000 στρέμματα με ετήσια παραγωγή 4.000 τόνους περίπου που αυξάνεται χρόνο με το χρόνο. Η καλλιέργεια στη χώρα μας επεκτάθηκε σε πολλές περιοχές, όπως στη Ξάνθη, τη Λάρισα, τα Φάρσαλα, τα Γιαννιτσά, τη Λακωνία, την Ηλεία και άλλες. Ανά τον κόσμο η ροδιά καλλιεργείται σε μεγάλη έκταση σε πολλές ασιατικές χώρες όπως το Αφγανιστάν, την Περσία, το Τουρκεστάν και τις Ινδίες. Καλλιεργείται επίσης στις μεσογειακές χώρες Ισπανία, Ιταλία, Αλγερία, Τυνησία, Πορτογαλία, Αίγυπτος, ΗΠΑ, Τουρκία και Μαρόκο. Η παγκόσμια παραγωγή ανέρχεται στους 2.250.000 τόνους, με τις Ινδίες στην πρώτη θέση που ξεπερνά το 50% της παγκόσμιας παραγωγής (53%), δεύτερη την Περσία (29%) και τρίτη τις ΗΠΑ με 4,5%.

Η αξιοποίηση της ροδιάς

Οι καρποί της ροδιάς έχουν πολύτιμη θρεπτική και φαρμακευτική αξία. Ενδεικτικά οι καρποί και ο χυμός αξιοποιούνται για:

-Κατανάλωση σαν νωπά φρούτα (πλούσια σε σάκχαρα και ασκορβικό οξύ (βιταμίνη C)

-Παρασκευή χυμών

-Παρασκευή είδους κρασιού (Ισπανία και Ιαπωνία)

-Βυρσοδεψία (οι φλούδες των καρπών)

-Φαρμακευτική (είναι πλούσιοι σε πολυφαινόλες και ανθοκυάνες)

-Παρασκευή ηδύποτων, όπως η γρεναδίνη που θεωρείται ευεργετική στον πυρετό.

Σήμερα είναι γνωστό ότι από τη ροδιά μπορεί να παραχθούν συνολικά 961 διαφορετικά προϊόντα που ανήκουν στα συμπληρώματα διατροφής, τρόφιμα, φαγητά, χυμοί και αναψυκτικά, ποτά, φαρμακευτικά είδη, καλλυντικά κ.ά.

Η ροδιά στην ιστορία και ο μύθος

Η ροδιά (Punica granatum L.) είναι γνωστή και με τις ονομασίες «ροϊδιά», «ροιά» στην ομηρική εποχή, «ροά» αναφέρεται από το Θεόφραστο και ρογδιά ή ρωβιά στην Κύπρο. Στην αρχαιότητα αναφέρεται επίσης και με τα ονόματα «Σίδη» και «Σίδα». Κατάγεται μάλλον από την Περσία ή κατ’ άλλους από τις Ινδίες όπου φαίνεται να ξεκίνησε και η καλλιέργειά της στα 4000 π.Χ. Από εκεί διαδόθηκε αρχικά στην Ινδία και άλλες ασιατικές χώρες και στη συνέχεια στην Αφρική και τη Μεσόγειο. Από την Περσία η καλλιέργεια πέρασε πρώτα στην Κύπρο και από εκεί στην Ελλάδα. Υπάρχουν όμως σοβαρές ενδείξεις ότι η ροδιά προϋπήρχε στον ελλαδικό χώρο και αυτοφύετο πριν την εισαγωγή της από το Ιράν. Αυτό προκύπτει από τους Γεννάδιο (1959) και Λέτσα (1957), που αναφέρουν ότι η ροιά ήταν γνωστή στους Βοιωτούς και Κρήτας αφού αυτοφύετο στις περιοχές τους. Οι ονομασίες «Σίδη» και «Σίδα» αναφέρονται στη 2η χιλιετία π.Χ. στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, όπου τότε κατοικούσαν οι Πελασγοί και είναι μία άλλη μαρτυρία για την καλλιέργεια της ροδιάς στον ελλαδικό χώρο πριν την είσοδο από το Ιράν.

Η ροδιά είναι δεμένη με το μύθο της Δήμητρας και της Περσεφόνης με την αρπαγή της δεύτερης από τον Πλούτωνα και τη μεταφορά της στον Άδη. Πριν την επιστροφή της ο Άδης της πρόσφερε κόκκον ροδιάς που έφαγε. Η αρπαγή της Περσεφόνης και η διαμονή της στον Άδη συμβολίζει την εξαφάνιση των ανθέων και των καρπών, τη σκυθρωπή όψη του εδάφους το χειμώνα και τη διαμονή των σπόρων στους κόλπους της γης. Η επιστροφή όμως της Περσεφόνης από τον Άδη, συνδέεται με τη βλάστηση των σπόρων και την άνθιση των φυτών την άνοιξη.