Ηλίανθος, το βιοκαύσιμο που τραβά σαν μαγνήτης τους Βορειοελλαδίτες παραγωγούς

Σταθερό εισόδημα, χαμηλό κόστος παραγωγής και μικρές καλλιεργητικές απαιτήσεις, καθιστούν τον ηλίανθο μαγνήτη για τους Βορειοελλαδίτες παραγωγούς, οι οποίοι βλέποντας τις τιμές του καλαμποκιού να πιέζονται, στρέφονται όλο και πιο δυναμικά στην καλλιέργεια του ενεργειακού αυτού φυτού, προκειμένου να εξασφαλίσουν τα προς το ζην, διατηρώντας ταυτόχρονα ενεργή και γόνιμη τη γη τους.

Μάλιστα, προκειμένου να πετύχουν καλύτερες και πιο κερδοφόρες συμβάσεις, αναλαμβάνουν και ιδιωτικές πρωτοβουλίες με στόχο να συσταθούν «άτυπα» ομάδες παραγωγών και έτσι να καλλιεργηθεί η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη έκταση, που θα δώσει στους αγρότες ισχυρότερη διαπραγματευτική δύναμη στις συζητήσεις τους με εκπροσώπους των βιομηχανιών.

Μια τέτοια πρωτοβουλία ανέλαβε ο αγρότης Δράμας, Χρήστος Γκόντιας, ο οποίος μπορεί μόλις πριν από μερικές ημέρες να «κατέθεσε» την ιδέα για μαζικότερη καλλιέργεια ηλίανθου, ωστόσο σήμερα οι ενδιαφερόμενοι υπερβαίνουν τους 70. «Το τηλέφωνο χτυπάει ακόμα ασταμάτητα» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Διευκρινίζει, δε, πως ήδη δεκάδες παραγωγοί του νομού Δράμας δήλωσαν ότι θα αφήσουν άλλες δυναμικές καλλιέργειες και θα σπείρουν φέτος ηλίανθο. «Μέχρι στιγμής τα στρέμματα που θα σπαρούν στην περιοχή μας υπερβαίνουν τις 5.000 και θα περιμένουμε μέχρι και τις 15 Απριλίου, προκειμένου να δοθεί η ευκαιρία και σε άλλους παραγωγούς να κάνουν τους υπολογισμούς τους και να διαπιστώσουν κατά πόσο τους συμφέρει η ενασχόλησή τους με τον ηλίανθο, έναντι άλλων καλλιεργειών» τονίζει και προσθέτει: «Ήδη έχουν γίνει συζητήσεις και είναι προ πυλών η υπογραφή σύμβασης για το προϊόν με την εταιρεία ΠΕΤΤΑΣ Α.Ε και την τιμή εκκίνησης να έχει οριστεί στα 0,35 ευρώ/κιλό».

Όπως επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ το μέλος της εταιρείας Πέττας ΑΕ, Δημήτρης Νταντούλας, «περισσότεροι από 25.000 Έλληνες αγρότες έχουν αλλάξει τα δεδομένα στον ενεργειακό και αγροτικό χάρτη της χώρας, καθώς έχουν στραφεί στην καλλιέργεια του ηλίανθου και της ελαιοκράμβης, δημιουργώντας άλλη μια ευκαιρία για την τόνωση των εξαγωγών και την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας”. Προσθέτει: «Το 2013 ξεκινήσαμε με 1.300 παραγωγούς και σήμερα είναι περισσότεροι από 2.800 –σχεδόν το 70% των προμηθευτών μας- οι οποίοι μας δίνουν 45.000 με 55.000 τόνους ηλίανθο κάθε χρόνο».Σημειώνοντας ότι «στόχος είναι η ανάπτυξη των καλλιεργειών», ο κ. Νταντούλας επισημαίνει: «Η εταιρεία μας επιβραβεύει και ανταμείβει το ποιοτικό προϊόν, πληρώνοντας επιπλέον την ποσότητα που αγοράζει. Αυτή την πρακτική δεν την εφαρμόσαμε πέρυσι λόγω της εντεινόμενης οικονομικής κρίσης, ωστόσο φέτος θα το πράξουμε».

 

Ηλίανθος....ως μια από τις πιο αξιόπιστες λύσεις

 
Ο ηλίανθος προβάλλει ως μια από τις πιο αξιόπιστες λύσεις στη λίστα των ενεργειακών καλλιεργειών, προσφέροντας σταθερό εισόδημα στους παραγωγούς στα πρότυπα της συμβολαιακής γεωργίας και με χαμηλό κόστος επένδυσης. Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο γεωπόνος του ΕΛΓΟ «Δήμητρα» Δράμας, Άνθιμος Αναστασιάδης, ο ηλίανθος, έχοντας μηδαμινές ανάγκες σε ό,τι αφορά τη «φροντίδα» του, παραμένει ψηλά στις προτιμήσεις των αγροτών κυρίως της Βόρειας Ελλάδας. Σύμφωνα με τον ίδιο, στην Ελλάδα πέρυσι καλλιεργήθηκαν συνολικά 850.000 στρέμματα, έναντι 705.000 στρεμμάτων το 2013, με τη «μερίδα του λέοντος», δηλαδή 50% των στρεμμάτων, να εντοπίζονται στον νομό Έβρου και ειδικότερα στην Ορεστιάδα. Ακολουθούν οι Σέρρες με 120.000 στρ., η Ξάνθη με 80.000 στρ., η Δράμα με 61.000 στρ. και η Θεσσαλονίκη με 40-45.000 στρέμματα. Σύμφωνα με τον κ. Αναστασιάδη, στην Ελλάδα οι αγρότες που ασχολούνται με την καλλιέργεια ηλίανθου υπερβαίνουν τους 100.000, με τη φετινή τιμή να έχει οριστεί στα 35-37 λεπτά/κιλό, έναντι των 42 λεπτών/κιλό το 2012. Στη χώρα λειτουργούν 12 εργοστάσια παραγωγής βιοντίζελ, τα οποία συνάπτουν συμβόλαια με τους παραγωγούς. Ένα στρέμμα ηλίανθου έχει υπολογιστεί ότι παράγει κατά μέσο όρο από 43 έως και 75 λίτρα βιοντίζελ. Υπενθυμίζεται, ότι στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) είναι τα βιοκαύσιμα να αντιπροσωπεύουν το 10% της αγοράς καυσίμων έως το 2020.

Με ηλίανθο καμία έκταση σε... αγρανάπαυση



Το κόστος για την ανάπτυξη της καλλιέργειας ηλίανθου κυμαίνεται από 30 έως 60 ευρώ το στρέμμα, ανάλογα με τις εισροές και τα ενοίκια. Όπως σημειώνει ο κ. Αναστασιάδης, με απόδοση που φθάνει τα 500 κιλά ανά στρέμμα, επιτυγχάνεται ένα ικανοποιητικό εισόδημα και δεν απαιτούνται εργατικά έξοδα, όπως συμβαίνει με άλλες σκαλιστικές καλλιέργειες. Η επένδυση καλλιέργειας ηλίανθου είναι χαμηλού ρίσκου και δεν επηρεάζεται από έκτακτους παράγοντες, ενώ θεωρείται ιδανική στην εναλλαγή των καλλιεργειών, δημιουργώντας αύξηση των αποδόσεων σε επόμενες καλλιέργειες. Κατά την καύση του βιοντίζελ που προέρχεται από τον ηλίανθο, εκλύεται στην ατμόσφαιρα μόνο το διοξείδιο του άνθρακα που το φυτό έχει απορροφήσει κατά τη διάρκεια της ημέρας και, κατά συνέπεια, συμβάλλει στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου. Ο ηλίανθος μπορεί να ευδοκιμήσει σε όλων των ειδών τα εδάφη, ωστόσο τα βαθιά και καλά στραγγιζόμενα εδάφη δίνουν τα καλύτερα αποτελέσματα. Σε φτωχά ξηρικά χωράφια, το νερό στη διάρκεια της άνοιξης είναι ο πιο κρίσιμος παράγοντας. Η εποχή σποράς είναι ιδιαίτερα σημαντική απόφαση, γιατί από αυτήν εξαρτάται το κανονικό φύτρωμα του σπόρου. Η σπορά γίνεται νωρίς την άνοιξη και όταν η θερμοκρασία εδάφους σταθεροποιηθεί στους 8 βαθμούς. Με την πρώιμη σπορά αυξάνονται οι στρεμματικές αποδόσεις και η περιεκτικότητα του σπόρου σε έλαιο. Επίσης, δίνεται η δυνατότητα στο φυτό να αξιοποιήσει τις βροχές Μαΐου-Ιουνίου, καθώς το κρίσιμο στάδιο για την παραγωγή του ηλίανθου είναι το τελείωμα της ανθοφορίας. Η κατάλληλη εποχή σποράς είναι το διάστημα αρχές Μαρτίου με αρχές Απριλίου, ανάλογα με την περιοχή.

Τα θρεπτικά στοιχεία που δίνονται με τη λίπανση είναι κυρίως το άζωτο, που βοηθάει στην ανάπτυξη του ηλίανθου και ο φώσφορος, που επηρεάζει την παραγωγή και την περιεκτικότητα του σπόρου σε λάδι. Το βόριο, επίσης, είναι το σημαντικότερο ιχνοστοιχείο για την καλλιέργεια του ηλίανθου, καθώς η έλλειψή του μπορεί να έχει επιπτώσεις στην τελική παραγωγή, ιδιαίτερα σε φτωχά εδάφη με έλλειψη ασβεστίου. Στο στάδιο του φυτρώματος είναι απαραίτητη η υγρασία του εδάφους για ομοιόμορφο και άριστο φύτρωμα. Το κρίσιμο στάδιο αναγκών της καλλιέργειας σε νερό είναι η περίοδος της ανθοφορίας. Η αμειψισπορά με σιτηρά ή όσπρια είναι πολύ διαδεδομένη. Η αμειψισπορά είναι απαραίτητη για τον ηλίανθο με κύριο στόχο την αποφυγή ανάπτυξης του παρασίτου της οροβάγχης, αλλά και κάποιων σοβαρών ασθενειών όπως αυτής του περονόσπορου. Ο ηλίανθος (Helianthus annuus) καλλιεργείται στην Ελλάδα με κύριο σκοπό την παραγωγή βιοκαυσίμων (βιοντήζελ), βάσει της κοινοτικής οδηγίας 2030/30ΕΚ, που προωθεί την διείσδυση των βιοκαυσίμων, ως ανανεώσιμα καύσιμα, με στόχο τη σταδιακή υποκατάσταση του συνολικού ντίζελ κατά 5,75% το 2010 και 10% το 2020. Η πρώτη σημαντική αύξηση της καλλιεργήσιμης έκτασης σημειώθηκε το 2009, ενώ από το 2010 και μετά, η έκταση αυτή σταθεροποιήθηκε στα 650-700χιλ.στρ. σε πανελλήνιο επίπεδο, με καλλιέργειες κυρίως στη Β. Ελλάδα και ειδικότερα στους νομούς Έβρου (50% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων), Σερρών, Ξάνθης και Δράμας. Η σταθερότητα αυτή οφείλεται στην προσαρμοστικότητα που δείχνει ο σπόρος σε ποικίλους τύπους εδαφών, όπου με χαμηλές εισροές (άρδευση, λίπανση) μπορεί να πετύχει ικανοποιητικές αποδόσεις, που συνοδεύονται από ανάλογες τιμές (0,35-0,42ευρώ ανά κιλό) και διέπονται από καθεστώς συμβολαιακής γεωργίας. Επίσης, η καλλιέργεια του ηλίανθου προσφέρει στη χώρα σημαντικές ποσότητες ζωοτροφής (ηλιάλευρο). 

Εποχή και αμειψισπορά

 Η σπορά ξεκινά να γίνεται όταν η θερμοκρασία του εδάφους σταθεροποιηθεί στους 8 βαθμούς. Με την πρώιμη σπορά αυξάνονται οι στρεμματικές αποδόσεις και η περιεκτικότητα σε έλαιο του σπόρου. Επίσης δίνεται η δυνατότητα στο φυτό να αξιοποιήσει τις βροχές Μαΐου-Ιουνίου (ιδιαίτερα σε ξηρικές καλλιέργειες), εποχή που συμπίπτει με αυξημένες απαιτήσεις του φυτού για νερό. Η καταλληλότερη εποχή σποράς θεωρείται το 2ο 15θήμερο του Μαρτίου. Νεαρά φυτά ηλίανθου στο στάδιο των κοτυληδόνων αντέχουν μέχρι -5 βαθμούς. Η αμειψισπορά είναι απαραίτητη, γιατί μειώνει τα προβλήματα των ασθενειών και των φυτών εθελοντών (φυτά ηλίανθου που προκύπτουν από σπόρους που έπεσαν στο χωράφι την προηγούμενη χρονιά). Το σιτάρι που διαδέχεται τον ηλίανθο ευνοείται τα μέγιστα σε αποδόσεις. Επίσης η εναλλαγή ηλίανθου - καλαμποκιού ευνοεί την απόδοση και των δύο καλλιεργειών.

Συγκομιδή..αποδόσεις και οικονομικότητα καλλιέργειας



Για τη συγκομιδή χρησιμοποιούνται οι συμβατικές αλωνιστικές μηχανές καλαμποκιού με την προσθήκη μαχαιριού κατάλληλου για τον αλωνισμό του ηλίανθου (ηλιομάχαιρο). Η συγκομιδή - αλωνισμός, γίνεται όταν υγρασία των σπόρων είναι 9% ή 8-10%. Συγκομιδή με μεγαλύτερη υγρασία δυσχεραίνει την αποθήκευσή του, ενώ σε πολύ χαμηλή υγρασία παρατηρούνται απώλειες σπόρων, που την επόμενη χρονιά οδηγούν στην εμφάνιση φυτών εθελοντών. Οι στρεμματικές αποδόσεις σε ξηρικά άγονα χωράφια κυμαίνονται από 100-250 κιλά/στρ., ενώ σε γόνιμα χωράφια, ποτιστικά, που έχουν δεχθεί όλες τις καλλιεργητικές φροντίδες κυμαίνεται από 300 έως 500 κιλά/στρ. Τα έξοδα της καλλιέργειας είναι περίπου 50-60ευρώ/στρ. (σπόρος, λίπασμα, ζιζανιοκτονία, άρδευση, καλλιεργητικές εργασίες), ενώ τα έσοδα από μια καλλιέργεια που αποδίδει 400κιλ/στρ. είναι 140ευρώ/στρ. (0,35ευρώ/κιλό).